Istnieją różne rodzaje depresji. Są to zaburzenia psychiczne, które nieleczone mogą prowadzić nawet do samobójstwa. Aby szybkie wyzdrowienie było możliwe, konieczne jest postawienie właściwej diagnozy. W artykule wyjaśniamy, jakie są rodzaje depresji i pokazujemy w jaki sposób się one obiawiają.
Klasyfikacja medyczna rodzajów depresji
W przypadku depresji nie mówimy o pojedynczej jednostce chorobowej, lecz grupie różnych zaburzeń, którym towarzyszą epizody depresyjne. Poszczególne rodzaje depresji różnią się między sobą m.in. pod względem objawów oraz ich nasilenia, czasu trwania epizodów czy rekomendowanych sposobów leczenia.
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 różnicuje postaci, jakie może przybrać depresja. Rodzaje epizodów depresyjnych różnią się ze względu na stopień nasilenia. Mogą być one łagodne, umiarkowane, ciężkie bez objawów psychotycznych oraz ciężkie z objawami psychotycznymi. Epizod łagodny rozpoznaje się, jeżeli objawy depresyjne trwają co najmniej 2 tygodnie i uniemożliwiają podejmowanie codziennych obowiązków. Epizod umiarkowany wiąże się dodatkowo z ograniczeniem kontaktów międzyludzkich oraz poczuciem utraty energii. W przypadku ciężkiego epizodu pojawiają się myśli samobójcze, a także może dojść do powstania objawów psychotycznych, takich jak omamy czy urojenia.
Jakie rodzaje depresji wyróżnia medycyna?
- Depresja kliniczna
- Dystymia (depresja nerwicowa)
- Trwałe zaburzenia depresyjne
- Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
- Sezonowe zaburzenia afektywne (tzw. depresja jesienna)
- Depresja psychotyczna
- Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne
- Depresja poporodowa
- Depresja egzogenna
- Zaburzenia depresyjne atypowe
Depresja kliniczna – najpowszechniejszy typ depresji w polskim społeczeństwie
Zaburzenia depresyjne można stwierdzić wtedy, gdy u danej osoby zostanie potwierdzony określony obraz kliniczny, wymagający interwencji psychoterapeuty lub psychiatry. Postępowanie diagnostyczne pozwala odróżnić epizod depresyjny od zwykłego smutku, który jest naturalną i szybko przemijającą emocją, pojawiającą się jako reakcja na zewnętrzne okoliczności.
Depresja kliniczna w odróżnieniu od zwykłej chandry, utrzymuje się przez wiele tygodni, uniemożliwiając chorej osobie normalne funkcjonowanie. Zgodnie z klasyfikacją ICD-10, jest ona określana jako zaburzenie depresyjne nawracające lub depresja jednobiegunowa. Osoba nią dotknięta nie może tak jak dotychczas podejmować aktywności społecznej i zawodowej, a także realizować obowiązków rodzinnych.
Czym objawia się depresja kliniczna?
Zaburzenia depresyjne mogą objawiać się takimi symptomami jak zwłaszcza:
- obniżony nastrój (długotrwały smutek, przygnębienie, melancholia),
- utrata zainteresowań i brak zdolności do odczuwania przyjemności (anhedonia)
- poczucie winy lub niska samoocena,
- bezsenność lub wzmożona senność,
- utrata apetytu,
- myśli samobójcze,
- pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe,
- zmniejszenie masy ciała pomimo niestosowania diety lub zmiana apetytu,
- osłabienie koncentracji i zdolności uwagi.
Kliniczna depresja może zostać stwierdzona, jeżeli wystąpi co najmniej 5 z powyższych objawów i wśród nich znajduje się obniżenie nastroju lub anhedonia.
W jaki sposób możemy leczyć ten typ zaburzenia?
Depresja jednobiegunowa rozwija się na skutek traumatycznego przeżycia (np. rozwodu, utraty pracy czy śmierci bliskiej osoby) lub jest wywołana przez czynniki genetyczne. W jej leczeniu stosuje się najczęściej leki antydepresyjne oraz psychoterapię, najczęściej poznawczo-behawioralną. Czas trwania pojedynczego, nieleczonego epizodu depresyjnego wynosi zwykle około 6-9 miesięcy.
Dystymia czyli depresja nerwicowa
Innym rodzajem depresji jest depresja nerwicowa, znana lepiej jako dystymia. Objawy tego zaburzenia mają charakter przewlekły, lecz nie są zbyt nasilone. Można do nich zaliczyć zwłaszcza obniżenie nastroju, stany lękowe oraz niskie poczucie wartości. Zwykle tego rodzaju przewlekła i lekka depresja nie wiąże się z wystąpieniem myśli samobójczych czy prób odebrania sobie życia. Chory zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy z tego, że dolega mu chroniczna depresja, dlatego nie sięga po leki. Jest przekonany, że poczucie przygnębienia to wrodzony element jego osobowości. Nieleczona depresja nerwicowa może trwać nawet przez całe życie. Przyczyn dystymii upatruje się zwłaszcza w predyspozycji genetycznej.
Trwałe zaburzenia depresyjne
Jeżeli osoba z dystymią spełnia kryteria objawów depresji klinicznej i przyjmą one przewlekły charakter, możemy wtedy mówić o wystąpieniu trwałych zaburzeń depresyjnych. Jest to długotrwała, wieloletnia depresja, która wymaga stałego przyjmowania leków antydepresyjnych. Dzięki temu możliwe staje się sprawne funkcjonowanie chorego w życiu codziennym. Podobnie jak w przypadku dystymii, trwałe zaburzenia depresyjne wynikają najczęściej z uwarunkowań genetycznych i mogą być wzmacniane czynnikami środowiskowymi.
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Choroba dwubiegunowa może być zdiagnozowana wtedy, gdy danej osobie towarzyszy nawracająca depresja. Rodzaje zaburzeń efektywnych dwubiegunowych różnią się między sobą pod względem występowania zespołów hipomaniakalnych, maniakalnych i depresyjnych. U chorej osoby mogą również pojawić się objawy psychotyczne. Nieleczone epizody depresyjne w przebiegu zaburzeń dwubiegunowych trwają zwykle 3 miesiące i w ciągu życia powtarzają się 6-10 razy.
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest wywołana przez czynniki genetyczne – skłonności do niej mogą być dziedziczone. Depresja dwubiegunowa objawia się podwyższeniem poziomu dopaminy oraz noradrenaliny w mózgu. Zaburzenia dwubiegunowe wymagają stosowania takich leków jak neuroleptyki oraz stabilizatory nastroju. Depresja maniakalna uzasadnia podanie zwłaszcza tego typu substancji jak lurazydon, kwetiapina, lamitrin oraz kwas walproinowy.
W przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej nie należy podawać klasycznych leków na depresję. Ich przyjmowanie może wywołać efekt odwrotny od zamierzonego i zwiększyć częstotliwość epizodów depresyjnych.
h3>Depresja sezonowa
Sezonowe zaburzenia afektywne (SAD) pojawia się zwykle w okresie jesienno-zimowym i trwa od jednego do dwóch tygodni. Tego rodzaju depresja sezonowa wywołana jest niedoborem światła słonecznego, co wpływa niekorzystnie na układ hormonalny oraz neuroprzekaźniki w mózgu.
Jak rozpoznać zaburzenia afektywne?
Choroba afektywna sezonowa daje takie objawy jak zwłaszcza:
- brak motywacji i energii do działania,
- chroniczne zmęczenie,
- smutek i przygnębienie (chandra),
- lęk i niepokój,
- uczucie pustki,
- wzrost apetytu,
- spadek libido,
- ospałość,
- trudność z porannym wstawaniem.
Co możemy zrobić, aby wyleczyć tę chorobę?
Zimowa i jesienna depresja jest leczona zwykle za pomocną fototerapii przy użyciu lamp fluorescencyjnych. Leczenie światłem polega na naświetlaniu oczu lampą imitującą promienie słoneczne. Terapia światłem może być wspomagana przez psychoterapię oraz leczenie ziołami lub słabymi lekami antydepresyjnymi.
Depresja psychotyczna
Zaburzenia psychotyczne takie jak halucynacje, paranoja, urojenia, omamy czy złudzenia mogą występować razem z epizodem depresji. Tego typu jednostka chorobowa jest wówczas znana jako depresja psychotyczna. Epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi często wywołuje myśli samobójcze i może prowadzić do próby odebrania sobie życia. Stany psychotyczne mogą utrzymywać się długotrwale, nawet przez 2 lata. Objawy psychotyczne zwykle są wywołane na skutek nieprawidłowego działania podwzgórza osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej. Leczenie polega na jednoczesnym przyjmowaniu środków przeciwpsychotycznych oraz antydepresyjnych.
Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne PMDD
Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD) to nasilony zespół napięcia przedmiesiączkowego, znanego jako PMS. Głównymi objawami są:
- obniżenie nastroju,
- melancholia,
- brak energii do działania,
- dysforia – stan niezadowolenia i niepokoju.
Aby stwierdzić to zaburzenie, należy wykluczyć inne rodzaje depresji, dokładnie diagnozując występujące objawy psychiczne. Stany depresyjne przed miesiączką powinny wystąpić w dwóch następujących po sobie cyklach. Przyczyną zaburzenia jest zbyt duża wrażliwość organizmu na wahania stężeń hormonów płciowych. Zespół napięcia przedmiesiączkowego przyjmuje w efekcie nasilony charakter.
Depresja poporodowa
Jest to wystąpienie epizodu depresyjnego po porodzie. Kiedy się zaczyna? Zwykle do pół roku po przyjściu dziecka na świat i trwa od 2 do 6 miesięcy.
Objawy depresji poporodowej to:
- brak silnej więzi z dzieckiem,
- lęk przed zrobieniem dziecku krzywdy, przyjmujący charakter obsesji,
- myśli na temat możliwości zabicia dziecka,
- obsesyjne zamartwianie się o zdrowie dziecka, mimo tego, że nie występują żadne realne oznaki zagrożenia.
Depresja poporodowa występuje zwykle u młodych matek, które są poddawane silnej presji środowiskowej, doświadczają małżeńskich kryzysów oraz trudnej sytuacji życiowej. Leczenie polega na podawaniu niskich dawek leków przeciwdepresyjnych, takich jak amitryptylina. Diagnozę tego zaburzenia wspomaga edynburska skala depresji poporodowej.
Depresja egzogenna (sytuacyjna)
Depresja sytuacyjna, której wystąpienie poprzedza przeżycie traumatycznego wydarzenia, takiego jak np. śmierć bliskiej osoby, gwałt, zwolnienie z pracy, molestowanie, odrzucenie czy utrata zdrowia. Inne określenie tego zaburzenia to depresja reaktywna oraz psychoza egzogenna.
Depresja egzogenna częściej w porównaniu do endogennej wymaga leczenia w formie psychoterapii, zwłaszcza behawioralno-poznawczej.
Depresja atypowa
Nietypowa forma depresji, której objawy są odmienne w porównaniu do typowego epizodu depresyjnego. Depresja atypowa cechuje się takimi symptomami jak:
- nagła poprawa obniżonego nastroju i zwiększenie aktywności na skutek przyjemnych zdarzeń lub sytuacji,
- wzmożona senność,
- wrażenie ciężkości ciała,
- lęk przed odrzuceniem przez innych ludzi,
- przyrost wagi ciała bądź zwiększenie apetytu.
Depresja z cechami atypowymi może być wywołana np. przyjmowaniem środków psychoaktywnych. Sposób leczenia jest uzależniony od tego, czy epizody depresji są związane z zaburzeniem jednobiegunowych czy dwubiegunowym.
Jak rozpoznać konkretną depresję?
Jeżeli podejrzewamy u siebie zaburzenia depresyjne, wtedy warto skonsultować się z lekarzem psychiatrą. Jest to istotne zwłaszcza wtedy, gdy wcześniej została już u nas zdiagnozowana jakakolwiek forma depresji.
Jeżeli nie doświadczyliśmy takiego stanu nigdy wcześniej, należy wtedy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Niektóre rodzaje zaburzeń depresyjnych mogą objawiać się w podobny sposób, jak wiele innych chorób. Lekarz rodzinny na podstawie wywiadu i podstawowych badań zweryfikuje, czy objawy nie wynikają z określonych stanów fizycznych.
O czym należy pamiętać podczas takiej wizyty?
Lekarz rodzinny w trakcie wizyty zechce zapewne poznać wszystkie szczegóły choroby, takie jak dokuczające nam objawy, stopień nasilenia czy moment ich pierwszego dostrzeżenia. Bez takiej wiedzy nie będzie wiedział, jak rozpoznać depresję.
Warto również powiedzieć lekarzowi, w jaki sposób symptomy utrudniają nam codzienne funkcjonowanie w życiu społecznym, zawodowym, rodzinnym czy osobistym. Istotne jest przekazanie mu informacji o takich problemach jak bezsenność, nieumiejętność odczuwania radości z codziennych czynności czy kłopoty z koncentracją.
Lekarz będzie chciał się zapewne również dowiedzieć, jakie przyjmujemy leki, preparaty czy suplementy diety. Warto powiedzieć mu ponadto o stosowanych używkach czy narkotykach. Może paść ponadto pytanie, czy jakakolwiek osoba z rodziny zmaga się bądź zmagała w przeszłości z zaburzeniem psychicznym.
Podczas wywiadu z lekarzem warto być szczerym i wyczerpująco odpowiadać na zadawane pytania. Dzięki temu lekarz zdoła określić, które typy depresji mogą mieć związek z naszymi dolegliwościami. Na podstawie wniosków z rozmowy będzie mógł również skierować nas do specjalisty, takiego jak psychiatra czy psychoterapeuta.