Apatia to stan psychofizyczny, który niestety wciąż jest zbyt często bagatelizowany przez społeczeństwo. Niechęć do podejmowania się jakichkolwiek czynności oraz podtrzymywania relacji z bliskimi czy zawierania nowych znajomości to częste objawy apatii. Osoba nią dotknięta zaczyna się krok po kroku izolować, a jej otoczenie może w ogóle nie zdawać sobie sprawy z tego, iż przejawia ona objawy tego schorzenia. Jak zatem rozpoznać stan apatii i przede wszystkim jak z nim skutecznie walczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w poniższym artykule.
Spis treści:
- Stan apatyczny, apatia – co to oznacza dla naszego zdrowia?
- Jakie są objawy apatii i czy ich nasilenie się zmienia?
- Potencjalne przyczyny wywołujące stany apatii
- Jakie są metody leczenia apatii?
- Zadbanie o prawidłowe codzienne nawyki
- Rozładowanie stresu i napięcia emocjonalnego
- Leczenie farmakologicznego
- Konsultacja u specjalisty, gdy stan się nie poprawia
Stan apatyczny, apatia – co to jest?
Definicja mówi, że apatia to stan psychofizyczny charakteryzujący się zmniejszoną wrażliwością pacjenta na odczuwanie emocji oraz na bodźce fizyczne. Uczucie apatii wiąże się z brakiem zainteresowania aktywnościami, które do tej pory angażowały osobę chorą. Mniejsza chęć życia sprawia, że apatyczny pacjent zaczyna wykonywać swoje codzienne obowiązki bardzo automatycznie, bez jakichkolwiek emocji i właściwie bezrefleksyjnie, w ogóle nie zastanawiając się nad tym co robi. Osoba ta jest widocznie przygnębiona, podejmowane przez nią działania są znacznie spowolnione, a jej potrzeby zostają zredukowane do absolutnego minimum.
Czy to apatia? Objawy, które mogą wskazywać na ten stan
Stan przygnębienia apatii oraz brak chęci do podejmowania się jakichkolwiek działań poza tymi, które należą do naszych obowiązków – to najważniejsze cechy tego schorzenia. Osoba cierpiąca na apatię w praktyce funkcjonuje normalnie, ponieważ wykonuje rutynowe czynności dnia codziennego i spełnia zarówno swoje podstawowe potrzeby, jak i obowiązujące normy społeczne. Pojawia się jednak anhedonia, która jest też objawem depresji, czyli niezdolność do odczuwania jakiejkolwiek przyjemności. Chodzi tu o każdy jej rodzaj, czyli zarówno o przyjemność emocjonalną, duchową i intelektualną, jak i zmysłową czy cielesną.
Pozostałe objawy apatii mogą przyjąć różne formy. Ich natężenie również jest inne u poszczególnych pacjentów. Wiele w tym przypadku zależy od ich indywidualnych cech osobniczych. Do tych najbardziej charakterystycznych objawów apatii należy jednak zaliczyć:
- bierność – nieustanny brak energii i chęci, który uniemożliwia nam podejmowanie jakichkolwiek aktywności fizycznych, intelektualnych czy towarzyskich poza rutynowymi obowiązkami;
- ociężałość – chory ma wrażenie utraty sił fizycznych lub braku przyjemności z podejmowania aktywności fizycznych;
- otępienie emocjonalne – poczucie braku odczuwania jakichkolwiek emocji, obniżony nastrój, przygnębienie i smutek;
- senność – nadmierna senność, ciągłe zmęczenie i trudności z wybudzaniem się ze snu to charakterystyczne objawy apatii. U niektórych pacjentów apatia przybiera jednak zupełnie inną formę i chory zaczyna mieć kłopoty z zaśnięciem i przespaniem całej nocy;
- zmęczenie – chory odczuwa przemęczenie oraz potrzebę ciągłego odpoczynku i regeneracji, przez co nie ma ochoty na podejmowanie żadnych działań;
- zobojętnienie – wycofanie się z relacji społecznych lub ich znaczne ograniczenie. Chory odczuwa zniechęcenie, dlatego rezygnuje ze spotkań towarzyskich, a swój wolny czas spędza biernie.
Przyczyny oraz czynniki ryzyka
Przyczyny apatii mogą mieć zarówno podłoże psychiczne, jak i fizyczne. Co ciekawe, schorzenie to może się rozwinąć nie tylko u osób dorosłych. Apatyczne niemowlę czy rozpoznana apatia u dziecka lub nastolatka nie są wbrew pozorom czymś niespotykanym. Niezależnie jednak od wieku pacjenta, gdy dotyka go apatia, przyczyny mogą być takie same. Wśród tych o podłożu psychicznym należy wymienić:
- zaburzenia i choroby psychiczne – marazm jest często jednym z objawów rozwijających się schorzeń o podłożu psychicznym, takich jak schizofrenia, depresja czy bipolarność;
- urazy psychiczne (trauma ) – apatyczne dziecko lub dorosły, poprzez odcięcie się od emocji i bodźców fizycznych może próbować poradzić sobie z silnym stresem, spowodowanym jakimś traumatycznym przeżyciem;
- nadmierny stres – życie w ciągłym napięciu emocjonalnym może prowadzić do “wypalenia się” czego efektem jest właśnie apatia.
Warto również pamiętać, że apatia może współwystępować z chorobami o charakterze ogólnoustrojowym. Schorzenie to bywa objawem towarzyszącym takim chorobom jak:
- choroby układu nadnercza ;
- cukrzyca;
- menopauza;
- nadczynność lub niedoczynność tarczycy;
- wysokie niedobory żelaza i/lub innych pierwiastków;
- zaburzenia układu krążenia;
- niepożądane działanie leków (np. stosowanych w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych).
Apatia – leczenie stanów apatycznych i radzenie sobie w ciężkich chwilach
Leczenie apatii zależy oczywiście od stopnia i czasu jej trwania. Jeżeli jest to chwilowy stan i zauważamy u siebie lub bliskiej nam osoby dopiero pierwsze objawy apatii, możemy spróbować poradzić sobie z nią samodzielnie. Jak sobie radzić z tym dojmującym schorzeniem?
1. Zmiana codziennych nawyków
W pierwszej kolejności powinna zostać podjęta próba zmiany codziennych nawyków, tak by nieco przebudować nasz dotychczasowy plan dnia. Musi się w nim bowiem znaleźć więcej miejsca na skupienie się na nas samych. Odpowiednia ilość czasu na odpoczynek i zregenerowanie swoich sił jest tutaj kluczową kwestią. Musimy spróbować odnaleźć równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym, co obecnie stanowi dla wielu osób ogromne wyzwanie. Umiejętność odcięcia się od obowiązków związanych z pracą, wywołujących w nas stres, może przynieść zaskakujące rezultaty.
2. Sposób na rozładowanie napięcia emocjonalnego
Powinniśmy też znaleźć najlepszy dla nas sposób na rozładowanie napięcia emocjonalnego, które towarzyszy nam na co dzień. Joga lub regularny udział w zajęciach relaksacyjnych może pomóc nam w osiągnięciu tego celu. Dla wielu osób środkiem do wyrzucenia z siebie negatywnych uczuć jest też wysiłek fizyczny, który pozwala im oczyścić umysł. Jednocześnie musimy zatroszczyć się o zdrową i zbilansowaną dietę, która dostarczy naszemu organizmowi wszystkich składników pozytywnie wpływających na naszą kondycję fizyczną i psychiczną.
3. Leczenie farmakologiczne: leki na apatię i zioła uspokajające
Samodzielnie możemy również przyjmować niektóre preparaty farmakologiczne, często określane jako leki antydepresyjne bez recepty. W rzeczywistości są to oczywiście suplementy diety, a także leki uspokajające i nasenne, które są skomponowane na bazie składników roślinnych. Podstawą w przypadku wielu środków tego rodzaju jest chociażby dziurawiec oraz wyciąg z kozłka lekarskiego, który zwykle nazywany jest po prostu walerianą. Bardzo często wykorzystuje się też dobroczynne właściwości szyszek chmielu, liści melisy, lawendy czy lipy. Tego typu preparaty są w stanie ukoić nasze nerwy, poprawić nastrój i załagodzić problemy ze snem, co jest bardzo ważne w przypadku apatii. Oprócz tego dostarczają nam one również wszystkich niezbędnych naszemu organizmowi składników mineralnych oraz witamin, których brak może powodować pogorszenie się nastroju i marazm. Do najważniejszych właściwości leków na apatię bez recepty należy zaliczyć:
- działanie uspokajające;
- działanie wyciszające;
- zmniejszanie uczucia lęku i niepokoju;
- działanie nasenne;
- zmniejszanie przygnębienia;
- poprawa ogólne samopoczucia;
- wspomaganie pracy układu nerwowego.
4. Wizyta u specjalisty, gdy nasz stan się nie poprawia
Co jednak, gdy pomimo podjętych przez nas starań objawy apatii nie mijają lub wręcz się pogłębiają? Jeśli niepokojące zachowanie tego typu utrzymuje się przez kilka tygodni, niezbędna jest wizyta u specjalisty. Długotrwałe obniżenie nastroju, ciągłe zmęczenie, bierność oraz niechęć mogą bowiem świadczyć nie tylko o apatii, ale również o innych schorzeniach psychicznych lub fizycznych, które rozwijają się u pacjenta. Konieczne musimy się zatem udać na konsultację lekarską.
Na początek należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który przeprowadzi wywiad z pacjentem i zleci wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych. Jeśli coś go zaniepokoi, skieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Może się bowiem okazać, że przyczyną obniżonego nastroju są choroby fizyczne, które objawiają się właśnie apatią.
Jeśli natomiast choroby przewlekłe zostaną całkowicie wykluczone, pacjentowi zalecone zostanie wsparcie psychologiczne ze strony specjalisty w tym zakresie. Podstawą takiego leczenie jest zwykle w głównej mierze psychoterapia, która pomaga dotrzeć do źródła problemu i powoli go przezwyciężyć. Oczywiście leczenie może również zostać uzupełnione o zastosowanie preparatów farmakologicznych. Zwykle są to leki antydepresyjne lub uspokajające, które powinny zostać dobrane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Konsultacja ze specjalistą jest w tym przypadku również ważna z tego powodu, iż apatia może być jednym z pierwszych objawów poważniejszych zaburzeń psychicznych. A leczenie w ich początkowej fazie może dać lepsze efekty w znacznie krótszym czasie.
Podsumowanie
Oczywiście należy również podkreślić, jak ważne w leczeniu apatii jest wsparcie i pomoc bliskich nam osób. Bardzo często to właśnie członkowie rodziny, przyjaciele czy znajomi z pracy jako pierwsi zauważają zmiany w zachowaniu pacjenta. Niezwykle istotne jest zatem to, aby w porę zareagowały one na ten problem, starając się początkowo pomóc takiej osobie poradzić sobie z przygnębieniem na własną rękę lub też namawiając ją do skonsultowania się ze specjalistą. Takie wsparcie jest też niezbędne na każdym etapie ewentualnego leczenia. Niezależnie od tego czy ostateczna diagnoza wskazuje na przyczyny fizyczne czy psychiczne takiego zachowania.